Nastolatek, czyli kto? cz.II

W tym tekście przeczytacie o rozwoju fizycznym i umysłowym nastolatka. Co dzieje się z jego ciałem ? Co dzieje się w jego umyśle ? I jak to wpływa na jego funkcjonowanie w zespole klasowym wśród rówieśników oraz w relacji do nauczycieli i wychowawców.

Co się dzieje w ciele nastolatka ?

Zmiany w wyglądzie zewnętrznym… są one różne i w różnym czasie, a ostatnio obserwujemy wcześniejsze dojrzewanie niż jeszcze kiedyś.
U dziewczynek te zmiany zachodzą między 10 a 13 rokiem życia,  natomiast u chłopców między 12 a 15 rokiem życia, czyli 2 lata później.
Następuje wtedy zwiększenie masy ciała o nawet 20 kg i przyrost wysokości o około 20 cm.

Oczywiście jest to nierównomierne u różnych nastolatków. Stąd może się pojawić dysproporcja wzrostowa i wagowa w klasie. Może ona stać się przyczyną wyśmiewania i innych zachowań ze spektrum agresji w stosunku do dzieci/uczniów wyglądających inaczej. Wtedy też pojawić się może  (lub pogłębić) nadwaga, która jest dla nastolatka źródłem kompleksów, dyskomfortu i poczucia wyobcowania, szczególnie jeśli większość lansowanych modeli ciała jest w rozmiarza small. Stąd pojawia się tendencja dbania o własne ciało, niekiedy w nadmierny sposób, uleganie różnym dietom i pomysłom na poprawę własnego wyglądu.

Zmieniają się w tym czasie też proporcje w wyglądzie. Twarz zyskuje nieco bardziej dorosłe rysy, u chłopców pojawia się zarost. U obydwu płci rozwijają się narządy płciowe, co jest często wstydliwym efektem dorastania. Ważną rolę mają tu do odegrania rodzice, dla chłopca ojciec często staje się świadomym lub nieświadomym wzorem, tego, co kryje się pod pojęciem męskości. Jeśli ojciec do tej pory postrzegała męskość jako bycie niewzruszonym, bezuczuciowym, to chłopiec w dużej mierze może być kontynuatorem takiej postawy. Stąd w klasie może swoje emocje kryć, nazywać je niemęskimi, “babskimi”, bo taki przekaz mógł otrzymać ze strony ojca lub mężczyzn w najbliższym otoczeniu.

Dziewczynki zazwyczaj z radością obserwują swój rozwój fizyczny, „stawanie się kobietą”. Jednak często towarzyszy temu również skrępowanie, wstydzą się na zajęciach wychowania fizycznego, gdy przyjdzie im ćwiczyć w jednej sali z chłopcami. Warto więc, o ile to możliwe zadbać o rozdzielenie na ten czas zajęć z wf tak, by dziewczynki mogły ćwiczyć oddzielnie.

Jest to ważne, szczególnie, że  chłopcy, którzy dojrzewają później, nierzadko robią sobie żarty z koleżanek, śmieją się z nich. Dlatego można zaobserwować, że w tym wieku dziewczęta chętniej spędzają czas z kolegami starszymi od siebie, których rozwój jest na podobnym poziomie. Chłopcy również mają swoje problemy, krępują się trądziku, łamiącego się głosu.

Co się dzieje w mózgu nastolatka ?

Zaczyna się rozwój takich procesów psychicznych jak spostrzeganie, uwaga, pamięć, myślenie, wyobraźnia i twórczość. Większość z nich w tym okresie zdobywa najwyższy w całym życiu stopień sprawności mózgu. Oznacza to, że nauczyciele mają wtedy najlepszy czas na rozwijanie tych umiejętności i sprawności . I jednocześnie najgorszy czas, bo zewnętrzność nastolatka (czyli jego ciało, wygląd, rozwój fizyczny) mogą  zdominować i osłabić rozwój umysłowy.

Nastolatek jest wtedy zwykle pełen nowatorskich pomysłów ( czasem nawet “odrealnionych”), które chciałby wprowadzać w życie i zwykle towarzyszy temu pośpiech, niezbyt chętne poddawanie własnych pomysłów strukturalizacji czy ocenie.

Rozwija się wtedy też myślenie abstrakcyjne, dzięki któremu człowiek potrafi operować symbolami, a nie tylko konkretami. Prowadzi to do wzrostu refleksyjności, krytycyzmu, do uniezależniania się od opinii innych i formułowania własnych ocen. Stąd może to prowadzić do kwestionowania przez nastolatków opinii i sądów stojących w sprzeczności z sądami dorosłych. Nie należy odbierać tego zbyt osobiście, to jest najczęściej czas na budowanie własnej intelektualnej niezależności, sprawdzania granic i zaznaczania własnej odrębności.

Bardzo wzbogaca się też wtedy słownictwo, rozwija się wyobraźnia. Młodzi ludzie dużo dyskutują, prowadzą wielogodzinne spory. Używają przy tym zasad logiki, dedukcji. Prowadzi to do ugruntowywania się i osadzania nastolatków we własnych poglądach i przekonaniach. A są one podwalinami pod dorosłe życie i wybory z nim związane.

Pracujesz w szkole z nastolatkami ? A może w Twoim domu właśnie usiłujesz ogarnąć niesforną latorośl ? Podziel się tym, jak to jest u Ciebie ? Jak sobie radzisz ? Z czym Ci jest trudno ?